BLOG

Skuteczne cofnięcie oświadczenia woli o odstąpieniu od umowy zawartej w trybie zamówień publicznych – możliwe czy nie?

Kwestię skuteczności złożenia oświadczenia woli oraz ewentualnego odwołania go reguluje art. 61 k.c., zgodnie z którym: „oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią. Odwołanie takiego oświadczenia jest skuteczne, jeżeli doszło jednocześnie z tym oświadczeniem lub wcześniej. Oświadczenie woli wyrażone w postaci elektronicznej jest złożone innej osobie z chwilą, gdy wprowadzono je do środka komunikacji elektronicznej w taki sposób, żeby osoba ta mogła zapoznać się z jego treścią”.

Analizując możliwość cofnięcia oświadczenia woli złożonego drugiej stronie już po tym, gdy oświadczenie to do niej dotarło, wskazać należy na występujące w doktrynie oraz orzecznictwie rozbieżności.

Pierwszy z poglądów wskazuje na brak możliwości uchylenia skutków takiego oświadczenia po jego dotarciu do adresata, nawet za jego zgodą. W wyroku z dnia 6 marca 2009 roku sygn. akt II CSK 518/08 Sąd Najwyższy wskazał, że: „po dotarciu oświadczenia o odstąpieniu od umowy do jego adresata skutki oświadczenia nie mogą być uchylone, nawet za jego zgodą. Późniejszą, po nastąpieniu skutku odstąpi odstąpieniu od umowy dla istnienia praw o charakterze akcesoryjnym (zastaw, hipoteka, odsetki), które z chwilą wygaśnięcia stosunku obligacyjnego, z którego wynikają, także wygasają. Ich restytucja nie następuje na skutek cofnięcia oświadczenia o odstąpieniu od umowy, lecz wymaga odrębnego oświadczenia woli każdej ze stron wyrażającego wyraźny zamiar ponownego zawarcia zobowiązania, także w zakresie praw akcesoryjnych istniejących w ramach pierwotnego stosunku obligacyjnego.

Drugi, zgoła odmienny pogląd wyrażany w doktrynie i orzecznictwie, wskazuje na możliwość cofnięcia skutecznie złożonego oświadczenia woli, jednak jedynie za zgodą adresata i tylko w wypadkach, gdy odwołaniu nie sprzeciwiają się przepisy szczególne lub natura danego stosunku prawnego.

W komentarzu do Kodeksu Cywilnego (tom I, część ogólna, cz. 2, art. 56 – 125, pod red. Gudowskiego Jacka), Trzaskowski Roman - autor fragmentu - wskazał: „Przeważnie za dopuszczalne uznaje się odwołanie oświadczenia woli także po złożeniu go, jeżeli adresat wyrazi na to zgodę (por. wyrok SN z 8.04.1982 r., II CR 86/82, OSPiKA 1983/3, poz. 56, z glosą M. Piekarskiego oraz z komentarzem S. Grzybowskiego, Przegląd Orzecznictwa i Piśmiennictwa z zakresu Prawa Spółdzielczego 1983, poz. 6; z 24.03.2010 r., V CSK 298/09, LEX nr 1360340; por. Z. Radwański [w:] System Prawa Prywatnego, t. 2, 2008, s. 295; S. Rudnicki, R. Trzaskowski (aktual.) [w:] S. Dmowski, S. Rudnicki, Komentarz do Kodeksu cywilnego. Księga pierwsza..., 2013, komentarz do art. 61, pkt 8; P. Machnikowski [w:] Kodeks cywilny..., red. E. Gniewek, P. Machnikowski, 2019, komentarz do art. 61, nb 4)”.

W wyroku z dnia 5 lipca 2005 roku sygn. akt I PK 176/04 Sąd Najwyższy stwierdził, że „z utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika jednoznacznie, że późniejsze odwołanie oświadczenia woli wymaga dla swej skuteczności zgody adresata”. Podobnie wskazano w aktualnej tezie do orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 1952 roku sygn. akt C 44/52: „Wypowiedzenie umowy o pracę wiąże stronę wypowiadającą od chwili powzięcia o nim wiadomości przez drugą stronę. Oświadczenie o wypowiedzeniu umowy jako wywołujące dwustronne skutki prawne nie może być skutecznie cofnięte bez zgody drugiej strony”.

Podsumowując: przyjęcie za prawidłowy poglądu wskazanego jako pierwszy prowadzi do wniosku, że cofnięcie oświadczenia woli o odstąpieniu i przyjęcie go przez kontrahenta de facto oznaczałoby zawiązanie nowego stosunku zobowiązaniowego.

Przyjmując natomiast za właściwy drugi z poglądów wyrażonych w doktrynie należy uznać, że oświadczenie takie będzie skuteczne, a strony będzie nadal wiązł pierwotny stosunek zobowiązaniowy.

Odpowiadając na postawione pytanie, szczególnie w kontekście umów zawieranych w reżimie ustawy Prawo zamówień publicznych z dnia 11 września 2019 roku, przychylić należy się do poglądu, że niemożliwym jest skuteczne cofnięcie oświadczenia woli o odstąpieniu od umowy po jego dotarciu do adresata. O ile w stosunkach między prywatnymi przedsiębiorcami strony będą po prostu wykonywały nową umowę lecz o tożsamej samej treści, to w przypadku zobowiązań zawieranych w trybie zamówień publicznych istnieje ryzyko, że działanie polegające na kontynuowaniu tejże umowy w przedstawionych okolicznościach zostanie przez organy kontrolne ocenione za zawarcie nowej umowy z pominięciem przepisów ustawy Prawo zamówień publicznych,
a w konsekwencji tego uznaniem jej za nieważną.

Skuteczne cofnięcie oświadczenia woli o odstąpieniu od umowy zawartej w trybie zamówień publicznych – możliwe czy nie?

Kwestię skuteczności złożenia oświadczenia woli oraz ewentualnego odwołania go reguluje art. 61 k.c., zgodnie z którym: „oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią. Odwołanie takiego oświadczenia jest skuteczne, jeżeli doszło jednocześnie z tym oświadczeniem lub wcześniej. Oświadczenie woli wyrażone w postaci elektronicznej jest złożone innej osobie z chwilą, gdy wprowadzono je do środka komunikacji elektronicznej w taki sposób, żeby osoba ta mogła zapoznać się z jego treścią”.

Analizując możliwość cofnięcia oświadczenia woli złożonego drugiej stronie już po tym, gdy oświadczenie to do niej dotarło, wskazać należy na występujące w doktrynie oraz orzecznictwie rozbieżności.

Pierwszy z poglądów wskazuje na brak możliwości uchylenia skutków takiego oświadczenia po jego dotarciu do adresata, nawet za jego zgodą. W wyroku z dnia 6 marca 2009 roku sygn. akt II CSK 518/08 Sąd Najwyższy wskazał, że: „po dotarciu oświadczenia o odstąpieniu od umowy do jego adresata skutki oświadczenia nie mogą być uchylone, nawet za jego zgodą. Późniejszą, po nastąpieniu skutku odstąpi odstąpieniu od umowy dla istnienia praw o charakterze akcesoryjnym (zastaw, hipoteka, odsetki), które z chwilą wygaśnięcia stosunku obligacyjnego, z którego wynikają, także wygasają. Ich restytucja nie następuje na skutek cofnięcia oświadczenia o odstąpieniu od umowy, lecz wymaga odrębnego oświadczenia woli każdej ze stron wyrażającego wyraźny zamiar ponownego zawarcia zobowiązania, także w zakresie praw akcesoryjnych istniejących w ramach pierwotnego stosunku obligacyjnego.

Drugi, zgoła odmienny pogląd wyrażany w doktrynie i orzecznictwie, wskazuje na możliwość cofnięcia skutecznie złożonego oświadczenia woli, jednak jedynie za zgodą adresata i tylko w wypadkach, gdy odwołaniu nie sprzeciwiają się przepisy szczególne lub natura danego stosunku prawnego.

W komentarzu do Kodeksu Cywilnego (tom I, część ogólna, cz. 2, art. 56 – 125, pod red. Gudowskiego Jacka), Trzaskowski Roman - autor fragmentu - wskazał: „Przeważnie za dopuszczalne uznaje się odwołanie oświadczenia woli także po złożeniu go, jeżeli adresat wyrazi na to zgodę (por. wyrok SN z 8.04.1982 r., II CR 86/82, OSPiKA 1983/3, poz. 56, z glosą M. Piekarskiego oraz z komentarzem S. Grzybowskiego, Przegląd Orzecznictwa i Piśmiennictwa z zakresu Prawa Spółdzielczego 1983, poz. 6; z 24.03.2010 r., V CSK 298/09, LEX nr 1360340; por. Z. Radwański [w:] System Prawa Prywatnego, t. 2, 2008, s. 295; S. Rudnicki, R. Trzaskowski (aktual.) [w:] S. Dmowski, S. Rudnicki, Komentarz do Kodeksu cywilnego. Księga pierwsza..., 2013, komentarz do art. 61, pkt 8; P. Machnikowski [w:] Kodeks cywilny..., red. E. Gniewek, P. Machnikowski, 2019, komentarz do art. 61, nb 4)”.

W wyroku z dnia 5 lipca 2005 roku sygn. akt I PK 176/04 Sąd Najwyższy stwierdził, że „z utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika jednoznacznie, że późniejsze odwołanie oświadczenia woli wymaga dla swej skuteczności zgody adresata”. Podobnie wskazano w aktualnej tezie do orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 1952 roku sygn. akt C 44/52: „Wypowiedzenie umowy o pracę wiąże stronę wypowiadającą od chwili powzięcia o nim wiadomości przez drugą stronę. Oświadczenie o wypowiedzeniu umowy jako wywołujące dwustronne skutki prawne nie może być skutecznie cofnięte bez zgody drugiej strony”.

Podsumowując: przyjęcie za prawidłowy poglądu wskazanego jako pierwszy prowadzi do wniosku, że cofnięcie oświadczenia woli o odstąpieniu i przyjęcie go przez kontrahenta de facto oznaczałoby zawiązanie nowego stosunku zobowiązaniowego.

Przyjmując natomiast za właściwy drugi z poglądów wyrażonych w doktrynie należy uznać, że oświadczenie takie będzie skuteczne, a strony będzie nadal wiązł pierwotny stosunek zobowiązaniowy.

Odpowiadając na postawione pytanie, szczególnie w kontekście umów zawieranych w reżimie ustawy Prawo zamówień publicznych z dnia 11 września 2019 roku, przychylić należy się do poglądu, że niemożliwym jest skuteczne cofnięcie oświadczenia woli o odstąpieniu od umowy po jego dotarciu do adresata. O ile w stosunkach między prywatnymi przedsiębiorcami strony będą po prostu wykonywały nową umowę lecz o tożsamej samej treści, to w przypadku zobowiązań zawieranych w trybie zamówień publicznych istnieje ryzyko, że działanie polegające na kontynuowaniu tejże umowy w przedstawionych okolicznościach zostanie przez organy kontrolne ocenione za zawarcie nowej umowy z pominięciem przepisów ustawy Prawo zamówień publicznych, a w konsekwencji tego uznaniem jej za nieważną.

Skuteczne cofnięcie oświadczenia woli o odstąpieniu od umowy zawartej w trybie zamówień publicznych – możliwe czy nie?

Kwestię skuteczności złożenia oświadczenia woli oraz ewentualnego odwołania go reguluje art. 61 k.c., zgodnie z którym: „oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią. Odwołanie takiego oświadczenia jest skuteczne, jeżeli doszło jednocześnie z tym oświadczeniem lub wcześniej. Oświadczenie woli wyrażone w postaci elektronicznej jest złożone innej osobie z chwilą, gdy wprowadzono je do środka komunikacji elektronicznej w taki sposób, żeby osoba ta mogła zapoznać się z jego treścią”.

Analizując możliwość cofnięcia oświadczenia woli złożonego drugiej stronie już po tym, gdy oświadczenie to do niej dotarło, wskazać należy na występujące w doktrynie oraz orzecznictwie rozbieżności.

Pierwszy z poglądów wskazuje na brak możliwości uchylenia skutków takiego oświadczenia po jego dotarciu do adresata, nawet za jego zgodą. W wyroku z dnia 6 marca 2009 roku sygn. akt II CSK 518/08 Sąd Najwyższy wskazał, że: „po dotarciu oświadczenia o odstąpieniu od umowy do jego adresata skutki oświadczenia nie mogą być uchylone, nawet za jego zgodą. Późniejszą, po nastąpieniu skutku odstąpi odstąpieniu od umowy dla istnienia praw o charakterze akcesoryjnym (zastaw, hipoteka, odsetki), które z chwilą wygaśnięcia stosunku obligacyjnego, z którego wynikają, także wygasają. Ich restytucja nie następuje na skutek cofnięcia oświadczenia o odstąpieniu od umowy, lecz wymaga odrębnego oświadczenia woli każdej ze stron wyrażającego wyraźny zamiar ponownego zawarcia zobowiązania, także w zakresie praw akcesoryjnych istniejących w ramach pierwotnego stosunku obligacyjnego.

Drugi, zgoła odmienny pogląd wyrażany w doktrynie i orzecznictwie, wskazuje na możliwość cofnięcia skutecznie złożonego oświadczenia woli, jednak jedynie za zgodą adresata i tylko w wypadkach, gdy odwołaniu nie sprzeciwiają się przepisy szczególne lub natura danego stosunku prawnego.

W komentarzu do Kodeksu Cywilnego (tom I, część ogólna, cz. 2, art. 56 – 125, pod red. Gudowskiego Jacka), Trzaskowski Roman - autor fragmentu - wskazał: „Przeważnie za dopuszczalne uznaje się odwołanie oświadczenia woli także po złożeniu go, jeżeli adresat wyrazi na to zgodę (por. wyrok SN z 8.04.1982 r., II CR 86/82, OSPiKA 1983/3, poz. 56, z glosą M. Piekarskiego oraz z komentarzem S. Grzybowskiego, Przegląd Orzecznictwa i Piśmiennictwa z zakresu Prawa Spółdzielczego 1983, poz. 6; z 24.03.2010 r., V CSK 298/09, LEX nr 1360340; por. Z. Radwański [w:] System Prawa Prywatnego, t. 2, 2008, s. 295; S. Rudnicki, R. Trzaskowski (aktual.) [w:] S. Dmowski, S. Rudnicki, Komentarz do Kodeksu cywilnego. Księga pierwsza..., 2013, komentarz do art. 61, pkt 8; P. Machnikowski [w:] Kodeks cywilny..., red. E. Gniewek, P. Machnikowski, 2019, komentarz do art. 61, nb 4)”.

W wyroku z dnia 5 lipca 2005 roku sygn. akt I PK 176/04 Sąd Najwyższy stwierdził, że „z utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika jednoznacznie, że późniejsze odwołanie oświadczenia woli wymaga dla swej skuteczności zgody adresata”. Podobnie wskazano w aktualnej tezie do orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 1952 roku sygn. akt C 44/52: „Wypowiedzenie umowy o pracę wiąże stronę wypowiadającą od chwili powzięcia o nim wiadomości przez drugą stronę. Oświadczenie o wypowiedzeniu umowy jako wywołujące dwustronne skutki prawne nie może być skutecznie cofnięte bez zgody drugiej strony”.

Podsumowując: przyjęcie za prawidłowy poglądu wskazanego jako pierwszy prowadzi do wniosku, że cofnięcie oświadczenia woli o odstąpieniu i przyjęcie go przez kontrahenta de facto oznaczałoby zawiązanie nowego stosunku zobowiązaniowego.

Przyjmując natomiast za właściwy drugi z poglądów wyrażonych w doktrynie należy uznać, że oświadczenie takie będzie skuteczne, a strony będzie nadal wiązł pierwotny stosunek zobowiązaniowy.

Odpowiadając na postawione pytanie, szczególnie w kontekście umów zawieranych w reżimie ustawy Prawo zamówień publicznych z dnia 11 września 2019 roku, przychylić należy się do poglądu, że niemożliwym jest skuteczne cofnięcie oświadczenia woli o odstąpieniu od umowy po jego dotarciu do adresata. O ile w stosunkach między prywatnymi przedsiębiorcami strony będą po prostu wykonywały nową umowę lecz o tożsamej samej treści, to w przypadku zobowiązań zawieranych w trybie zamówień publicznych istnieje ryzyko, że działanie polegające na kontynuowaniu tejże umowy w przedstawionych okolicznościach zostanie przez organy kontrolne ocenione za zawarcie nowej umowy z pominięciem przepisów ustawy Prawo zamówień publicznych, a w konsekwencji tego uznaniem jej za nieważną.

BLOG